Historie en verbouwing
Historie
Zo rond 1880 kan het niet langer met de lagere school in Oudkarspel. Het gebouw is oud en gebrekkig en een nieuw schoolgebouw is echt dringend noodzakelijk. De Districtschoolopziener te Haarlem vindt dat ook en dringt op spoed aan, anders zal de school moeten worden gesloten. Op de plaats waar de oude school staat, is echter te weinig ruimte voor de bijna 300 leerlingen. In september 1881 besluit de gemeenteraad tot een oproep: wie wil er een stuk grond verkopen in de bebouwde kom dat zoveel mogelijk in het midden van de gemeente ligt? Drie kandidaten bieden in oktober 1881 een erf aan: De Ruiter uit Barsingerhorn 5 are en 10 centiare voor f 6.500, de weduwe P. Eecen 12 are en 10 centiare voor f 3.500 en burgemeester C. Kroon 16 are en 70 centiare voor f 5.000. In november 1881 wordt gekozen voor het erf van bijna 17 are van burgemeester C. Kroon, die trouwens ook burgemeester van Noord-Scharwoude is. Hij heeft de prijs laten zakken tot f 4.140, verklarende dat hij het belang van een nieuwe school hoger acht dan zijn eigen belang.
Architect du Croix uit Alkmaar wordt uit verschillende kandidaten gekozen om een tekening te maken voor de nieuwe school. Zijn schets wordt in januari 1882 door de gemeenteraad goedgekeurd en hij mag verder aan de slag. Wel meldt hij na een maand dat er zeker f 28.838 nodig zal zijn, anders kan er ‘niets dan knoeiwerk’ geleverd worden. Met bijkomende kosten van afrastering enz. komt het bedrag zelfs op f 32.609. In januari 1883 wordt zijn ‘grondplan tot bebouwing’ door de raad goedgekeurd, waarop de Districtschoolopziener in Haarlem in maart 1883 ook zijn instemming geeft.
Wie mag de bouw uitvoeren? Uit negen kandidaten wordt aannemer Adrianus Hart Jz uit Koedijk gekozen, want hij blijkt met f 28.200 de laagste inschrijver te zijn. Dat geeft de doorslag want elke gulden telt voor de gemeente. Om de voortgang van de bouw te waarborgen, moet hij twee personen als borg hebben. Deze gang van zaken is gebruikelijk in die tijd. Hij heeft Nicolaas van der Voort, aannemer uit Alkmaar, en zijn broer Jacob Hart Jz, metselaar te Oudkarspel, hiervoor bereid gevonden. In mei 1883 volgt de officële aanbesteding en de eerste steen wordt gelegd op 15 juni 1883. Bij de start van het nieuwe schooljaar in 1884 – dat is in die tijd op 1 april – kan de nieuwe school in gebruik worden genomen. De leerlingen zitten zelfs in nieuwe schoolbanken (extra kosten f 1985) die in Alkmaar zijn gemaakt. Het aantal leerlingen in een lokaal is naar huidige begrippen soms erg veel geweest, vijftig was geen uitzondering. Dat is vanaf 1919 opeens radicaal opgelost als de katholieke kinderen naar een nieuw gebouwde katholieke school gaan in Noord-Scharwoude. Zij moeten daar wel een behoorlijk eind voor lopen en zullen hun schoolkameraadjes best hebben gemist. Ze worden er echter van bovenaf heen gestuurd en gehoorzaamheid is een grote deugd in die tijd.
In 1975 wordt gestopt met het gebruik van het gebouw als basisschool. Vanaf dat jaar krijgt het onder de naam Het Behouden Huis een multifunctionele bestemming voor allerlei activiteiten binnen de dorpsgemeenschap. Decennia lang blijft het gebouw op deze wijze met vele ups en downs functioneren. In die periode wordt door de Gemeente als eigenaar van het pand nauwelijks geinvesteerd in onderhoud en vernieuwing. Rond 2009 bedenkt diezelfde Gemeente dat Het Behouden Huis gezien de bouwkundige toestand rijp is voor de sloop.
Verbouwing
Rijp voor de sloop? Daar heeft de plaatselijke gemeenschap andere gedachten over. Zij vinden dat het historische ‘hart van het dorp’ niet verloren mag gaan. De daarvoor opgerichte Stichting Hart van Oudkarspel beijvert zich vanaf die tijd het karakteristieke gebouw voor het dorp te behouden. Op woensdag 29 mei 2013 wordt de inzet van de Stichting beloont. Want op die dag draagt de Gemeente het eigendom van het pand over aan de Stichting voor een symbolisch bedrag van 1 euro. De Stichting neemt daarbij wel de verplichting op zich het gebouw te renoveren en gebruiksklaar te maken als nieuw gemeenschapshuis voor Oudkarspel. Als plan van aanpak wordt ervoor gekozen Het Behouden Huis aan de dorpszijde zo veel mogelijk in de markante luister van het oude schoolgebouw te herstellen en de achterzijde en het interieur een moderne en eigentijdse uitstraling te geven.
Om kosten te besparen en de beschikbare gelden (afkomstig van provincie, gemeente, fondsen, bedrijfsleven en particulieren) zo doelmatig mogelijk te besteden moet voor de verbouwing een groot beroep op de inzet van vrijwilligers gedaan worden. Alleen de puur bouwtechnische werkzaamheden worden uitbesteed aan professionele organisaties.
Een huis-aan-huis actie voor de werving van vrijwilligers is een groot succes. In korte tijd staat een heel leger van mensen met allerlei specifieke vaardigheden klaar om de handen uit de mouwen te steken. Vooral dankzij hen – en natuurlijk ook dankzij de hulp van de aannemer en andere professionals – ondergaat Het Behouden Huis in record tempo een ware metamorfose. Eind 2013 staat er aan de Dorpsstraat 850 een schitterend, nagenoeg geheel gerenoveerd en goed geoutilleerd gemeenschapshuis voor Oudkarspel en zijn omgeving.
Vanaf dat tijdstip gaan de eerste activiteiten binnen Het Behouden Huis van start en op 23 mei 2014 volgt de officiële opening van het gebouw door mevrouw Elvira Sweet, gedeputeerde van de provincie Noord-Holland. Bij die gelegenheid wordt in de Hal van Het Behouden Huis een kunstwerk onthult (een mooie en verrassende collage van foto’s van de verbouwing en de verbouwers), dat dient als een ’tableau hommage’ voor al diegenen, die met hun inzet en vakkennis aan de totstandkoming van Het Behouden Huis in zijn huidige hoedanigheid hebben bijgedragen.
Eén bijzonder moment in onze historie mag niet onvermeld blijven: op 6 juni 2017 krijgt Het Behouden Huis bezoek van koning Willem-Alexander. Dit in zijn hoedanigheid als beschermheer van het Oranjefonds. Een erkenning voor al het werk dat door onze vrijwilligers vanaf 2013 verzet is.